Nói chuyện về lạm dụng & an toàn trực tuyến với trẻ 0 - 12 tuổi
Không bao giờ là quá sớm để bắt đầu các cuộc trò chuyện về an toàn trực tuyến với trẻ.
Hiểu biết về những gì trẻ đang làm trực tuyến sẽ giúp bạn trò chuyện với trẻ theo cách phù hợp nhất để bảo vệ trẻ khỏi xâm hại tình dục và các rủi ro khác.
Những cuộc trò chuyện này có thể giúp bạn hiểu rõ trải nghiệm của trẻ về việc bị dụ dỗ hoặc xâm hại tình dục, hoặc có thể gợi lên những lo ngại về hành vi tình dục của trẻ. Điều quan trọng là luôn đảm bảo trẻ được an toàn và nhận được sự hỗ trợ kịp thời. Nếu bạn nghi ngờ trẻ bị lạm dụng (bao gồm dụ dỗ hoặc tống tiền tình dục), hãy báo cáo cho cơ quan chức năng. Nếu bạn lo lắng về sức khỏe của con mình, có nhiều dịch vụ và chuyên gia có thể giúp bạn.
Những gì nên nói với con
Một số chủ đề rất khó để nói, ngay cả với người lớn khác. Nhưng thảo luận về xâm hại tình dục trực tuyến với trẻ một cách trung thực, phù hợp với lứa tuổi sẽ giúp trẻ an toàn hơn và hỗ trợ sự phát triển lành mạnh. Thường hiệu quả nhất khi được lồng ghép vào các cuộc trò chuyện rộng hơn về an toàn trực tuyến và giáo dục giới tính.
Các nghiên cứu & báo cáo từ các cơ quan chức năng cho thấy:
Báo cáo của UNICEF cho biết cứ năm thanh thiếu niên Việt Nam thì có một em bị bắt nạt trực tuyến và hầu hết không biết tìm kiếm sự giúp đỡ ở đâu.
Cũng theo UNICEF và một số cơ quan công bố vào năm 2022, phát hiện ra rằng 23% trẻ em từ 12-17 tuổi được khảo sát cho biết các em đã vô tình nhìn thấy hình ảnh hoặc video nhạy cảm trực tuyến; 5% đã nhìn thấy hình ảnh nhạy cảm không mong muốn; 2% đã được yêu cầu nói về tình dục.
Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05 - Bộ Công an) cho biết: Hơn 77% trẻ em và thanh thiếu niên Việt Nam truy cập Internet hàng ngày. Trong số 135 vụ xâm hại trẻ em trực tuyến do cảnh sát xử lý trong quý đầu tiên của năm 2023, có 116 vụ liên quan đến xâm hại tình dục như dụ dỗ tình dục và biểu diễn khiêu dâm. Ngoài ra, khoảng 10.000 trang web có nội dung độc hại đã bị lực lượng công an chặn.
Dữ liệu khảo sát năm 2022 của Google, cho thấy trẻ em Việt Nam sử dụng điện thoại từ năm 9 tuổi và đang giảm dần xuống còn 7 tuổi, sớm hơn 4-6 năm so với phần còn lại của thế giới. Trong khi đó, trẻ em Việt Nam chỉ được tiếp cận các kỹ năng an toàn trực tuyến từ năm 13 tuổi.
Câu lạc bộ Bảo vệ trẻ em Việt Nam trên không gian mạng đã đưa ra con số có tới 40% trẻ em cảm thấy không an toàn, hơn 70% từng có trải nghiệm không mong muốn khi sử dụng Internet, có 1% (xấp xỉ hơn 94.000) số người dùng Internet độ tuổi 12-17 ở Việt Nam là nạn nhân của bóc lột và xâm hại tình dục qua mạng...
Chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, lực lượng chức năng đã ghi nhận hàng chục vụ lừa đảo, dụ dỗ, thao túng tâm lý và bắt cóc trực tuyến liên quan đến trẻ em và sinh viên. Nhiều nạn nhân bị ép buộc cắt đứt liên lạc với gia đình, bị điều khiển từ xa nhằm mục đích tống tiền hoặc buôn người.
Điều này cho thấy việc nói về an toàn trực tuyến từ sớm là rất quan trọng.
Những gợi ý trong các nhóm tuổi chỉ là hướng dẫn, giúp bạn phù hợp cuộc trò chuyện với nhu cầu của con. Bạn cũng có thể tham khảo cho trẻ nhỏ hơn hoặc lớn hơn (bao gồm trẻ 13–18 tuổi). Dùng cách bạn thấy phù hợp nhất với con, bất kể khi nào bạn bắt đầu, trẻ vẫn sẽ nhận được lợi ích.
Bạn cũng có thể cần phải điều chỉnh cuộc trò chuyện cho phù hợp với nhu cầu và trải nghiệm đa dạng của mỗi trẻ (trẻ khuyết tật, trẻ có rối loạn thần kinh hoặc trẻ đang khám phá giới tính và/hoặc tình dục của mình).
1. Trải nghiệm trực tuyến
Việc sử dụng Internet mang lại cả lợi ích lẫn rủi ro, giống như bất kỳ hoạt động tuổi thơ nào khác, chẳng hạn đi xe đạp hay bơi lội. Vì vậy, ngay khi trẻ bắt đầu sử dụng các thiết bị số và công nghệ, chúng nên biết rằng ai cũng có quyền được an toàn khi trực tuyến.
Phụ huynh và người chăm sóc (bao gồm ông bà và người giám hộ khác) có thể khuyến khích trẻ xử lý những tình huống bất ngờ một cách an toàn. Việc trò chuyện về các câu hỏi thú vị hoặc các tình huống giả định để khám phá suy nghĩ của trẻ về Internet có thể rất hữu ích. Điều này giúp bạn hiểu trẻ cảm thấy an toàn đến mức nào và những lĩnh vực nào trẻ cần hỗ trợ. Ví dụ, chúng tôi đã hỏi trẻ: “Nếu Internet là một con vật, bạn sẽ chọn con vật nào?”
2. Yêu cầu giúp đỡ
Điều quan trọng nhất mà trẻ cần biết là luôn hỏi xin sự giúp đỡ nếu chúng cảm thấy không chắc chắn, không thoải mái hoặc không an toàn khi trực tuyến. Khi người lớn cung cấp sự hỗ trợ trấn an, điều này giúp trẻ phục hồi nhanh hơn và học hỏi từ những sai lầm. Khi trẻ biết rằng chúng an toàn và sẽ không bị trách phạt khi xin giúp đỡ, trẻ sẽ có nhiều khả năng nói ra nếu có vấn đề xảy ra.
Hãy chuẩn bị để tham gia và hỗ trợ trẻ bất cứ khi nào trẻ sử dụng thiết bị hoặc trực tuyến. Phản hồi nhu cầu của trẻ một cách bình tĩnh và lắng nghe khi trẻ kể về trải nghiệm của mình, cả tích cực lẫn tiêu cực. Điều này giúp trẻ hiểu rằng bạn là người lớn mà chúng có thể tìm đến về mọi vấn đề và tin tưởng sẽ giữ an toàn cho chúng.
Trẻ không phải lúc nào cũng cảm thấy thoải mái để nói chuyện với bạn về một vấn đề trực tuyến, vì vậy bạn nên giúp trẻ xác định những người lớn khác mà trẻ có thể nói chuyện và tin tưởng. Đây là những người mà trẻ có thể thảo luận về những vấn đề trẻ tò mò, lo lắng hoặc nếu có sự cố xảy ra trực tuyến.
Hãy trò chuyện với trẻ về những người trong cộng đồng mà trẻ có thể tin tưởng để học hỏi và nhận thông tin. Ví dụ, bạn có thể gợi ý giáo viên, bác sĩ hoặc một người thân khác. Trẻ nên được khuyến khích nói về lý do tại sao những người này đáng tin cậy và được hỏi xem chúng có nghĩ đến người khác nữa không. Bạn có thể nói:
"Con biết có những chuyện có thể khó để nói với mẹ/bố, và điều đó hoàn toàn ổn. Mẹ/bố muốn con có một người mà con có thể nói chuyện và tin tưởng, vậy chúng ta cùng nghĩ xem ai là người lớn đáng tin cậy nhé."
3. An toàn cơ thể
An toàn cơ thể có nghĩa là cơ thể của trẻ thuộc về trẻ, và trẻ có quyền nói không với bất cứ điều gì khiến trẻ cảm thấy không thoải mái hoặc không an toàn liên quan đến cơ thể mình.
An toàn cơ thể không chỉ liên quan đến việc chạm vào. Nó còn bao gồm việc chụp ảnh hoặc quay video. Không ai được phép yêu cầu trẻ chụp ảnh hoặc quay video trần truồng hoặc chỉ mặc đồ lót. Hãy đảm bảo trẻ biết rằng luôn luôn được phép nói “không” nếu ai đó yêu cầu làm điều gì đó trực tuyến mà trẻ cảm thấy không đúng, ví dụ như bật camera khi trẻ không muốn.
Điều này cũng bao gồm việc bị ép buộc nói về các bộ phận riêng tư của cơ thể. Có thể hữu ích khi giải thích với trẻ rằng không gian trực tuyến thường là công khai, ngay cả khi chúng ta truy cập từ nhà riêng, vì vậy không nên chia sẻ những điều mà chúng ta sẽ không chia sẻ ở nơi công cộng, như công viên hay trường học.
4. Mối quan hệ tôn trọng
Thói quen trực tuyến hình thành từ sớm có thể ảnh hưởng đến cách trẻ cư xử và giao tiếp trực tuyến khi lớn lên. Việc nói chuyện về các mối quan hệ tôn trọng (bao gồm cả tình bạn) sẽ hữu ích nếu bắt đầu từ những điều khiến chúng ta cảm thấy vui vẻ, hạnh phúc và được yêu thương khi ở bên người khác.
Điều này cũng giúp bạn chuẩn bị để trò chuyện với trẻ về cách xử lý khi có vấn đề xảy ra, chẳng hạn khi các mối quan hệ trở nên không thoải mái hoặc không an toàn.
5. Nhận biết tính huống không an toàn
Bạn không muốn con mình sợ hãi khi tham gia trực tuyến, vì vậy rất quan trọng để nói chuyện với trẻ về các rủi ro như xâm hại tình dục bằng ngôn ngữ mà trẻ hiểu và giúp trẻ cảm thấy an toàn. Ví dụ, bạn có thể bắt đầu cuộc trò chuyện với trẻ nhỏ bằng cách nói:
"Hầu hết mọi người đều sử dụng Internet, nên chúng ta cần cẩn thận về những gì mình làm và những ai mình nói chuyện cùng trực tuyến, giống như khi đi công viên. Một số người không muốn điều tốt nhất cho chúng ta và có thể cố làm hại chúng ta. Họ có thể hỏi những câu mà con không thích, hoặc làm con cảm thấy không thoải mái. Hoặc họ có thể yêu cầu con chụp ảnh hoặc quay video khiếm nhã, hoặc gửi cho con những thứ đó."
Có những hành vi khác mà bạn có thể dạy trẻ để cảnh giác khi trực tuyến, bao gồm khi ai đó:
Yêu cầu thông tin cá nhân hoặc nhờ vả
Đưa quà hoặc nhờ vả bất ngờ
Muốn giữ mối quan hệ với trẻ bí mật
Hỏi trẻ về nơi sử dụng thiết bị hoặc ai khác sử dụng thiết bị đó
Nói về chuyện tình dục hoặc hỏi về trải nghiệm tình dục
Liên tục yêu cầu gặp trực tiếp
Tìm hiểu thêm về grooming và tiếp xúc không an toàn.
Bạn cũng có thể khuyến khích trẻ chú ý đến các dấu hiệu cảnh báo của cơ thể rằng một tình huống có thể không an toàn. Một số trẻ có thể không cảm nhận được điều này, nhưng khi xảy ra, đó thường là manh mối để hỏi xin giúp đỡ.
Những dấu hiệu này có thể giống nhau khi trực tuyến hoặc ngoài đời thực, bao gồm:
Cảm thấy “lạ lùng” ở bụng
Tim đập nhanh hơn
Cảm thấy nóng hoặc đổ mồ hôi
Cảm thấy căng thẳng hoặc run rẩy
Cảm giác như muốn nôn
Trẻ lớn hơn trong độ tuổi trước tuổi teen, chẳng hạn học sinh cấp tiểu học cuối cấp, có khả năng hoạt động trực tuyến nhiều hơn và có thể đã có một số hiểu biết sơ bộ về tình dục, bao gồm cách mọi người thể hiện tình dục trên Internet. Chúng có thể đã nghe về (hoặc xem) phim khiêu dâm trực tuyến. Chúng thậm chí có thể đã gửi hoặc nhận ảnh hoặc video khỏa thân.
Điều quan trọng là những người lớn mà trẻ tin tưởng tiếp tục trò chuyện về an toàn trực tuyến với trẻ, mà không tức giận về bất kỳ sai lầm nào mà trẻ có thể đã mắc phải. Điều này giúp trẻ tiếp tục cảm thấy an toàn để tìm kiếm sự giúp đỡ và giảm nguy cơ bị tổn hại.
Bên cạnh việc trả lời các câu hỏi về tình dục và các mối quan hệ, ở độ tuổi này bạn có thể cởi mở hơn về xâm hại tình dục trẻ em trực tuyến.
Bạn có thể bắt đầu cuộc trò chuyện bằng cách giải thích rằng người lớn có trách nhiệm giữ an toàn cho trẻ. Bạn có thể nói:
"Nếu một người lớn cố gắng khiến con làm hoặc nói về chuyện tình dục trực tuyến, đó là xâm hại tình dục trẻ em. Không ai được phép làm điều này, và điều đó là trái pháp luật. Nếu có chuyện gì xảy ra, hãy nhớ rằng con sẽ không bao giờ gặp rắc rối khi xin giúp đỡ."
Bạn cũng có thể sử dụng các tài nguyên từ giaoducgioitinhsom.com hoặc lời khuyên từ Ms.Right để được hỗ trợ nhiều hơn khi trò chuyện với nhóm tuổi này về xâm hại tình dục trẻ em xảy ra cả ngoài đời lẫn trực tuyến.
Cách trò chuyện với trẻ trước 5 tuổi
Phát triển kỹ thuật số: Trẻ bắt đầu nhận thức về màn hình và các hoạt động trên đó ngay từ khi thấy người khác sử dụng. Chúng có thể thích chơi trò chơi, xem video trực tuyến và quan tâm đến những gì cha mẹ, người chăm sóc làm trên mạng. Hầu hết trẻ dưới 5 tuổi đã sử dụng Internet. Trong khi phần lớn sử dụng thiết bị cùng cha mẹ, nhiều trẻ cũng có tài khoản riêng trên ít nhất một ứng dụng hoặc website mà trẻ biết rõ.
Phát triển tình dục: Trẻ trong độ tuổi này tự nhiên tò mò. Chúng thường khám phá và đặt câu hỏi về cơ thể của mình, đồng thời tò mò về cơ thể của người khác.
Giám sát trực tuyến: Trẻ nhỏ thường coi nhiều hoạt động trực tuyến là vui vẻ mà không hiểu rủi ro. Vì vậy, việc đặt giới hạn rõ ràng về sử dụng thiết bị là cần thiết. Ví dụ: các ứng dụng và website nên được khám phá cùng với người lớn. Đảm bảo rằng các tương tác trực tuyến chỉ với những người mà bạn và trẻ quen biết và tin tưởng để bảo vệ an toàn cho trẻ.
Bạn có thể hỗ trợ trẻ chơi trực tuyến an toàn bằng cách trò chuyện về những điều cơ bản như: cảm giác của trẻ khi chơi, ai là người trẻ kết nối, và cách yêu cầu giúp đỡ khi cần.
Ví dụ về những gì cần nói:
Khám phá cách chúng ta có thể có những trải nghiệm trực tuyến an toàn và thú vị: Hãy hỏi những câu hỏi như 'Con thích nhất điều gì khi cùng nhau lên mạng?' hoặc 'Con cảm thấy thế nào khi chúng ta cùng nhau chơi trò chơi bong bóng?' Những câu hỏi này giúp trẻ em hình dung về cảm giác an toàn.
Nói về những điều khiến chúng ta cảm thấy an toàn và không an toàn khi trực tuyến: Việc xác định và nói về cảm xúc, đặc biệt là khi có điều gì đó "không ổn", là một phần quan trọng để nhận ra thời điểm cần nhờ giúp đỡ. Hãy hỏi con bạn: "Làm sao con biết khi nào con cảm thấy không an toàn?". Nếu con gặp khó khăn khi trả lời, hãy gợi ý. "Con có thể cảm thấy lạ ở bụng, hoặc tim đập nhanh hơn. Con đã bao giờ cảm thấy như vậy chưa?"
Tìm cơ hội hàng ngày để nói về quyền riêng tư và an toàn: Hãy để con bạn tham gia vào các quyết định. Sử dụng những ví dụ phản ánh trải nghiệm trực tuyến của con, chẳng hạn như "Con nghĩ con nên nói chuyện (online) với bà ở phòng khách hay phòng ngủ? Khi chúng ta ở phòng khách, mẹ có thể giúp con." Bạn có thể giúp trẻ hiểu rằng những người trực tuyến có thể không phải là người họ tự nhận bằng cách đặt những câu hỏi như 'Chúng ta có thể chắc chắn đó là bà nếu chúng ta không thể nhìn thấy bà không?'
Chia sẻ cách mọi người có thể giữ an toàn cho trẻ em khi tiếp xúc với công nghệ: Trẻ em ở độ tuổi này trải nghiệm công nghệ theo cách được người lớn và trẻ lớn hơn hướng dẫn. Bạn có thể nói: "Con cần được quyết định cách người khác sử dụng công nghệ với con. Con có thể từ chối nếu không muốn tham gia cuộc gọi video hoặc chụp ảnh". Sau đó, bạn có thể giúp con quyết định cách kết nối với gia đình hoặc bạn bè đáng tin cậy trực tuyến theo cách giúp con cảm thấy an toàn.
Giải thích hành vi an toàn và không an toàn bằng những từ ngữ mà con bạn có thể hiểu: Bạn có thể giúp trẻ hiểu rằng có những thứ không ai nên cho trẻ xem trực tuyến. Bạn có thể nói: "Không ai được phép cho trẻ em xem ảnh hoặc video của chính mình khi không mặc quần áo, hoặc yêu cầu chụp ảnh. Nếu điều đó xảy ra, dù con có tò mò hay vô tình, con cũng có thể nói chuyện với mẹ. Mẹ sẽ giúp con, và con sẽ không gặp rắc rối gì đâu."
Hãy cho con biết và tin tưởng bạn là một người lớn an toàn: Hãy nói với con rằng nếu có điều gì đó không ổn trên mạng, hoặc nếu con nhìn thấy điều gì đó mà chúng ta không muốn con nhìn thấy, thì đó không bao giờ là lỗi của con. Hãy cho con biết bạn sẽ giúp con giữ an toàn và giải quyết vấn đề. Bạn có thể nói: "Ai cũng mắc lỗi khi trực tuyến. Nếu có gì sai sót, chúng ta sẽ cùng nhau khắc phục. Tôi sẽ luôn ở đây để giúp bạn, và bạn sẽ không gặp rắc rối gì đâu."
Cách trò chuyện với trẻ từ lúc 5 - 7 tuổi
Phát triển kỹ thuật số: Từ độ tuổi này, trẻ em sử dụng công nghệ số cho việc học tập ở trường và ở nhà, cũng như giải trí. Các em có thể quan tâm đến việc kết nối với người khác trực tuyến, đặc biệt là khi thấy cha mẹ hoặc người chăm sóc làm những việc như gọi video với gia đình, bạn bè hoặc đồng nghiệp. Một số trẻ có thể bắt đầu sử dụng ảnh và video để ghi lại cuộc sống của mình. Các em có thể muốn tự mình quyết định nhiều hơn về những việc mình làm trên mạng.
Phát triển tình dục: Hầu hết trẻ em bắt đầu tò mò về tình dục và các mối quan hệ. Các em có thể có mong muốn được riêng tư hơn về cơ thể. Hầu hết cũng sẽ bắt đầu hiểu được sự đồng ý áp dụng như thế nào trên mạng và tầm quan trọng của việc tôn trọng quyền nói "không" của người khác.
Giám sát trực tuyến: Đây là thời điểm thích hợp để bắt đầu nói về các hành vi an toàn và không an toàn, cũng như các nguồn thông tin đáng tin cậy và không gian trực tuyến an toàn (ví dụ: ABC Kids). Bạn có thể giúp con cảm thấy mình được tự quyết định những gì con có thể xem và làm trên mạng. Hãy lắng nghe ý kiến của con về các quy tắc gia đình, chẳng hạn như thời lượng được phép sử dụng màn hình. Bạn cũng có thể sử dụng tính năng kiểm soát của phụ huynh để giúp ngăn trẻ em xem những nội dung có thể gây khó hiểu hoặc khó chịu.
Ví dụ về những gì cần nói:
Đảm bảo trẻ biết rằng chúng có quyền tham gia trực tuyến một cách an toàn: Hãy cho con bạn biết rằng bạn muốn chúng cảm thấy an toàn khi làm những việc chúng thích trên mạng, như chơi trò chơi và học tập. Bạn có thể nói "Mẹ thấy điều quan trọng là con cảm thấy an toàn khi chơi trực tuyến" và hỏi "Con cảm thấy tự tin nhất khi tự mình làm những việc gì khi chơi trực tuyến?", "Con vẫn cần trợ giúp những việc gì?" và "Những việc gì khi chơi trực tuyến khiến con cảm thấy an toàn?"
Giáỉ thích cách trẻ có thể lên tiếng về những điều chúng trải nghiệm trực tuyến: Bạn có thể hỏi những câu như "Hôm nay con muốn khám phá điều gì? Con muốn tìm hiểu về núi lửa trên YouTube với mẹ, hay con muốn tự mình xem một chương trình?"
Giúp trẻ suy ngẫm về cảm xúc của mình và cảm xúc của người khác: Điều này có thể bao gồm việc nhận ra sự hài lòng (cảm thấy tốt) và sự khó chịu (cảm thấy không ổn). Chúng ta có thể giúp trẻ nhận biết cảm xúc và phản ứng với các tình huống trực tuyến bằng cách tự hỏi người khác đang cảm thấy thế nào. Bạn có thể nói những câu như "Con trông không thoải mái trong bức ảnh đó. Không sao cả nếu con từ chối chụp ảnh."
Nhắc nhở về những bộ phận riêng tư trên cơ thể: Điều này bao gồm âm đạo, dương vật và các bộ phận khác trên cơ thể có thể bị lạm dụng tình dục, chẳng hạn như mông và ngực. Bạn có thể nói: "Không ai được phép yêu cầu xem các bộ phận riêng tư trên cơ thể con trong ảnh hoặc trực tuyến, kể cả bạn bè, anh chị em ruột hay người lớn."
Xác định hành vi an toàn và không an toàn thay vì xác định những người không an toàn: Mọi người có thể che giấu danh tính trực tuyến và rất khó để biết nên tin tưởng ai. Chúng ta có thể giúp trẻ em nhận biết các dấu hiệu của việc dụ dỗ tình dục bằng cách nói với chúng rằng không bao giờ được phép để người khác trực tuyến yêu cầu chúng vào phòng trò chuyện riêng tư, chia sẻ ảnh người không mặc quần áo hoặc yêu cầu người lớn kết bạn trong trò chơi hoặc trò chuyện. Bạn có thể nói: "Nếu người lớn yêu cầu con làm điều gì đó khiến con cảm thấy không thoải mái, hỏi những câu hỏi riêng tư, hoặc thậm chí chỉ nói chuyện với con theo cách con cảm thấy không ổn, con không cần phải trả lời. Con có thể nói với mẹ về điều đó, và chúng ta sẽ cùng nhau tìm ra cách nào là an toàn."
Thảo luận về những gì khiến bí mật trở nên không an toàn: Không ai nên yêu cầu trẻ giữ bí mật, trừ khi đó là người đáng tin cậy và chỉ trong thời gian ngắn, chẳng hạn như một bữa tiệc bất ngờ. Không ai nên yêu cầu trẻ giữ bí mật về mối quan hệ với mình. Nếu trẻ làm vậy, trẻ nên nói ngay với người lớn đáng tin cậy. Hãy nhắc con bạn rằng "Những người an toàn sẽ không bao giờ yêu cầu bạn giữ bí mật tình bạn với họ. Họ cũng sẽ không yêu cầu chụp ảnh bí mật hay đến những nơi bí mật. Những bí mật tốt chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn và sẽ khiến ai đó vui vẻ, giống như một bữa tiệc bất ngờ vậy."
Giúp trẻ hiểu những câu hỏi hoặc yêu cầu nào là không an toàn: Người lớn không bao giờ nên hỏi trẻ em những câu hỏi liên quan đến tình dục, chẳng hạn như trẻ đã được hôn chưa, hoặc về các bộ phận riêng tư trên cơ thể trẻ. Họ cũng không bao giờ nên yêu cầu trẻ em xem ảnh khỏa thân hoặc ảnh khiêu dâm, video hoặc video phát trực tiếp của trẻ. Bạn có thể nói: "Có một số việc người lớn có thể thích làm cùng nhau, chẳng hạn như hôn nhau hoặc chia sẻ ảnh riêng tư. Người lớn không bao giờ nên hỏi trẻ em về những điều này, và nếu có, con nên nói ngay với bố mẹ."
Hỗ trợ trẻ biết nói không nếu chúng cảm thấy không thoải mái: Trẻ em nên luôn được khuyến khích nói "không" trong những tình huống khiến các em cảm thấy không an toàn hoặc không thoải mái. Bạn có thể nói: "Cơ thể con thuộc về con, cả trực tuyến lẫn ngoại tuyến". Nếu ai đó trực tuyến yêu cầu con làm điều gì đó hoặc nói chuyện với con theo cách khiến con khó chịu, con không cần phải làm theo lời họ hoặc tiếp tục nói chuyện với họ. Hãy đến và nói với mẹ, và chúng ta sẽ cùng nhau giải quyết.
Cách trò chuyện với trẻ từ lúc 8 - 12 tuổi
Phát triển kỹ thuật số: Trẻ em ở độ tuổi này ngày càng có nhiều khả năng tiếp cận các thiết bị như điện thoại di động hoặc máy tính bảng. Các em có thể quan tâm đến nhiều hoạt động và ảnh hưởng trực tuyến hơn, tiềm ẩn nhiều rủi ro mới. Những hoạt động này bao gồm chơi game nhiều người chơi, tham gia diễn đàn trò chuyện và chia sẻ ảnh, video. Mặc dù hầu hết các trang mạng xã hội chỉ dành cho trẻ em từ 13 tuổi trở lên, nhưng điều quan trọng cần lưu ý là trẻ em vẫn có thể xem hoặc chia sẻ nội dung mạng xã hội của riêng mình.
Phát triển giới tính: Ở độ tuổi này, nhiều trẻ sẽ hiểu mình đang bước vào tuổi dậy thì. Một số trẻ sẽ bắt đầu trải qua những thay đổi về thể chất và cảm xúc, đặc biệt là ở độ tuổi 11-12. Trẻ em tò mò về những thay đổi này là điều tự nhiên.
Giám sát trực tuyến: Đã đến lúc bắt đầu nói về cách xử lý một số hành vi có hại cụ thể. Việc này có thể bắt đầu bằng việc thảo luận về các ranh giới cá nhân trực tuyến và cập nhật các quy tắc gia đình về việc sử dụng thiết bị, bao gồm thời điểm và cách thức chia sẻ thông tin, hình ảnh hoặc video. Hầu hết trẻ em sẽ hiểu tầm quan trọng của quyền riêng tư trực tuyến và sử dụng các thiết lập để bảo vệ bản thân. Hãy nói chuyện cởi mở về những điều người lớn không được phép làm với trẻ em, chẳng hạn như yêu cầu xem hình ảnh hoặc video khỏa thân hoặc khiêu dâm, và thảo luận về nơi tìm kiếm sự giúp đỡ nếu cần. Bạn cũng có thể xem nội dung trực tuyến hoặc chơi trò chơi điện tử với con và nói về cách thể hiện tình dục và các mối quan hệ trong đó.
Ví dụ về những gì cần nói:
Dạy trẻ cẩn thận khi tiếp xúc với người lạ nhưng đừng để cuộc nói chuyện dừng lại ở đó: Đến năm 10 tuổi, 43% trẻ em đã từng tiếp xúc với người mà chúng gặp lần đầu trên mạng. Thông thường, đây là bạn của bạn bè hoặc thành viên gia đình, nhưng nhiều phụ huynh không biết về mối quan hệ này. Bạn có thể hỏi con: "Làm sao con biết mình nên tin tưởng ai trên mạng?". Bạn có thể tiếp tục cuộc trò chuyện bằng cách: "Chúng ta hãy cùng liệt kê những phẩm chất của một người lớn hoặc trẻ em an toàn. Con biết ai là người như vậy không? Chúng ta có thể liệt kê năm người đặc biệt mà con có thể tìm đến nếu con gặp vấn đề không?".
Khuyến khích sự tôn trọng & an toàn trong các mối quan hệ, cả ngoại tuyến và trực tuyến: Hãy sử dụng các ví dụ từ phương tiện truyền thông và các tình huống hàng ngày để nói về những cách khác nhau trong giao tiếp với mọi người. Bạn có thể nói: "Nếu ai đó trên mạng yêu cầu con làm điều gì đó khiến con không thoải mái, hãy nói chuyện với họ. Dù họ bằng tuổi con hay là người lớn - nếu họ gửi những thứ kỳ lạ, đáng sợ hoặc khiêu dâm, hoặc nếu họ yêu cầu hoặc thách thức con làm điều gì đó khiêu dâm trên mạng, điều đó là không đúng và bố/mẹ có thể giúp con."
Giải thích ý tưởng về sự đồng ý trong không gian kỹ thuật số: Điều này bao gồm việc chia sẻ hình ảnh và tin nhắn. Bạn có thể bắt đầu bằng câu hỏi "Bạn bè của con đã từng bị chia sẻ hình ảnh mà không được phép chưa? Họ cảm thấy thế nào? Họ lo lắng về điều gì?"
Xem xét những hành vi hoặc tình huống nào được chấp nhận và không được chấp nhận: Bạn có thể thẳng thắn chia sẻ những lo ngại của mình về việc nói chuyện với người lạ. Hãy giúp con bạn hiểu rằng người lớn có thể giả vờ là người khác để kết bạn với các con, nhưng sau đó lại lạm dụng các con. Bạn có thể nói: "Đôi khi người lớn hoặc trẻ lớn hơn có thể dùng nhiều cách khác nhau để bắt trẻ em làm những việc mà chúng không thấy thoải mái. Họ có thể hỏi những câu hỏi riêng tư hoặc lợi dụng các xu hướng hay thử thách để ép con làm những việc có hại, nguy hiểm hoặc liên quan đến tình dục."
Thảo luận về cách cư xử an toàn & tôn trọng với người khác (bao gồm cả với trẻ nhỏ): Bạn có thể nói: "Điều quan trọng là phải cẩn thận với những gì chúng ta nói và cách chúng ta cư xử với người khác. Mọi người có thể bị tổn thương hoặc khó chịu nếu họ nghe về điều gì đó mà họ chưa sẵn sàng, chẳng hạn như những câu chuyện đáng sợ, hình ảnh bạo lực hoặc những thứ liên quan đến tình dục."
Lên kế hoạch phải làm gì nếu ai đó yêu cầu chụp ảnh khoả thân: Bạn có thể giải thích với con rằng chúng không nên xin chụp ảnh người khác khi không mặc quần áo, và cũng không ai được phép xin chụp ảnh chúng. Bạn có thể hỏi các con: "Có ai quen biết các con từng nói về việc chia sẻ ảnh khỏa thân trực tuyến không? Các con nghĩ trẻ em sẽ làm gì nếu ai đó gửi cho chúng ảnh khỏa thân?". Bạn có thể nói với các con rằng từ chối luôn là điều bình thường.
Lên kế hoạch phải làm gì nếu ai đó cùng độ tuổi chia sẻ nội dung khiêu dâm: Hãy thừa nhận rằng đôi khi trẻ em có thể tò mò về tình dục hoặc chia sẻ những điều gây sốc cho người khác. Bạn có thể cho trẻ biết rằng não bộ của trẻ vẫn đang phát triển nên tốt hơn hết là không nên xem những nội dung như vậy. Hãy cho chúng biết rằng 'Nếu ai đó gửi cho con nội dung khiêu dâm hoặc ảnh khỏa thân của họ, con có thể nói chuyện với mẹ về điều đó.
Khi trẻ lớn lên và bước vào tuổi thiếu niên, các con có thể trở nên độc lập hơn trong các hoạt động trực tuyến. Điều này có thể bao gồm nhiều hoạt động xã hội hơn như mạng xã hội và chơi game trực tuyến nhiều người chơi. Bên cạnh việc thường xuyên trò chuyện về an toàn trực tuyến, việc giám sát phù hợp với lứa tuổi có thể là một yếu tố bảo vệ mạnh mẽ.
Điều quan trọng là phải cân nhắc những hoạt động nào phù hợp với con bạn và luôn cảnh giác với các rủi ro. Những rủi ro này bao gồm việc truy cập các nền tảng không dành cho trẻ em, chẳng hạn như ứng dụng hẹn hò trực tuyến và nội dung khiêu dâm, cũng như các hành vi săn mồi như "tống tiền tình dục" và dụ dỗ, lừa đảo
Đọc thêm bài viết của chúng tôi về việc nói chuyện trực tuyến với trẻ em từ 13-18 tuổi về lạm dụng tình dục.
